Herb Lwowa

Oto wstęp do badań nad ochroną przed destrukcją, a także nad skuteczną odpowiedzią na wezwanie S.O.S.
Jesteśmy w sferze nauki otwartej (por. Prof. Nacz. Red. Michał Kleiber - Wszystko co najważniejsze). Budujemy model nieformalny naszych badań. A są to "otwarte powietrzne przestrzenie, a ludzie je pełnią i cienie" (por: Stanisław Wyspiański: "Teatr mój widzę ogromny").

Z wyrazami szacunku,
LMM (autorka)

Przypowieść

Żołnierz, który zostawił ślady swojej stopy
Na wszystkich niedostępnych drogach Europy,
Szedł naprzód, gdy nie mogli najbardziej zajadli
I wdzierał się na szczyty, z których inni spadli,
Zdobywszy wolność innym dłońmi skrwawionemi,
Dowiedział się nareszcie, że sam nie ma ziemi.
I wtedy ktoś rozumny, nie rozumny szałem,
Powiedział mu: „Od dawna wszystko to wiedziałem,
Wiedziałem, że nikt twoich ran Ci nie odwdzięczy,
Bo niczym krew, co płynie, przy złocie, co brzęczy,
I nigdy nikt nie liczył leżących w mogile,
Bo czym jest duch anielski przy szatańskiej sile?
Jak żal mi, że ci oczy nareszcie otwarto!
I powiedz sam mi teraz, czy to było warto”.
A żołnierz milczał chwilę i ujrzał w tej chwili
Tych wszystkich, co wracali i co nie wrócili,
Tych wszystkich, którzy legli w cudzoziemskim grobie,
Co mówili: „Wrócimy”, nie myśląc o sobie.
I widzi jakichś jeźdźców w tumanach kurzawy,
I słyszy dźwięk mazurka i tłumu wołanie.
Dąbrowski z ziemi włoskiej wraca do Warszawy.
„Czy warto…?” Odpowiedział: „Ach! śmieszne pytanie!”

cyt. wg: Jan Lechoń, "Poezje, Lublin 1989, s. 128.

1. Z dziejów miasta

- 1250 r.: legenda o założeniu Lwowa przez księcia Lwa, syna Daniela

- 1259 r.: pierwsza źródłowa wiadomość o założeniu grodu. Punkt geograficzny był idealny – w pobliżu zlewni wód wypływających do Bałtyku, z drugiej strony do Morza Czarnego. Osiedlili się tutaj przedstawiciele różnych kultur: Polacy, Ormianie, Żydzi, Tatarzy, Karaimi, Rusini

- 1300 r.: źródła podają: Lwów posiada 8 cerkwi, 2 kościoły katolickie i 2 ormiańskie

- 1340-1349 r.: podbój Rusi przez Kazimierza Wielkiego

- 1356 r.: król Kazimierz Wielki nadaje prawa magdeburskie miastu

- 1360 r.: początki katedry łacińskiej

- Przełom XIV i XV w.: Lwów zaczął być murowany, przedtem drewniany

- 1526 r.: król Zygmunt Stary nadaje miastu herb przedstawiający lwa, który stoi w bramie miejskiej z 3 wieżami na błękitnym polu

- 15 7 0 r.: Sęp Szarzy ń ski zostaje podstolim lwowskim

Stefan Batory, Artysta: Wojciech Stefanowsk i (r. 1576 )

Na obraz Stefana Batorego, Króla Polskiego

cyt. wg: "Na obraz Stefana Batorego, Króla Polskiego" Mikołaj Sęp Szarzyński (ur. 1550, zm.:1581) źródło

- 1569 r.: Unia Lubelska

- 1590 r.: Unia Brzeska

- 1648,1655 r.: oblężenia Lwowa przez Chmielnickiego

- XV-XVII w.: złoty wiek miasta Lwowa

- 1577 r.: dekret króla Stefana Batorego, na mocy którego administracja miasta stała się bardziej otwarta dla wszystkich stanów. Król Stefan Batory wydał dekret, na mocy którego wybierano 40 mężów – w połowie kupców, w połowie rzemieślników, a oprócz tego, zgodnie z odwiecznym obyczajem wybierani byli dożywotnio panowie raj c y pochodzący z najznamienitszych rodzin. Pozostała też w mocy zasada przyznawania tytułów honorowych, np. szlachectwa w powiązaniu z faktem posiadania ziemi. Stosowano we Lwowie tę zasadę jako niepisany obyczaj, a potwierdzony na piśmie dopiero w 1658 r.

- 1609 r.: powstaje Kolegium Jezuickie o wysokim poziomie równym akademii.

- XVII w.: działają drukarnie, które wydają książki w rożnych językach: po łacinie, po polsku, „po rusku”, po rosyjsku, po niemiecku. Autorami książek wydawanych we Lwowie byli humaniści, poeci, lekarze, aptekarze, architekci.

- XVII w.: rozwój architektury, rzeźbiarstwa, malarstwa – głównie portretowego. Miasto rozwijało się pod względem urbanistycznym, architektonicznym, rzeźbiarskim i wszelkich odmian malarstwa. Cechą charakterystyczną sztuki miasta Lwowa była mieszanka stylistyczna, czyli mieszanka różnych stylów historycznych i uniwersalnych. Do dziś znajdujemy we Lwowie ślady wczesnego średniowiecza, renesansu, baroku, rokoko, a nawet manieryzmu. Od tego czasu Lwów stał się głównym ośrodkiem malarstwa portretowego w dawnej Rzeczypospolitej. Słynni na świecie byli złotnicy ze Lwowa. Źródła notują ponad 100 wybitnych specjalistów, pochodzących z wielu krajów i różnych kultur. Byli to: Polacy, Rusini, Węgrzy, Ormianie i inni. Złotnicy ze Lwowa znani byli z niepowtarzalnej sztuki łączącej cechy typowe dla arcydzieł złotnictwa z różnych zakątków świata

Lwów w XVII w.

Katedra O rmi a ńska we L w owie

Józef Mehoffer Narodziny Jezusa, Katedra łacińska we Lwowie

Kazimierz III Wielki na portrecie Jana Matejki z cyklu Poczet królów i książąt polskich

Wszyscy odgadli, że chwila nadeszła, i że król jakiś ślub będzie czynił; wszyscy słuchali w skupieniu ducha, a on stał ciągle z wyciągniętymi rękoma, wreszcie głosem wzruszonym i jak dzwon donośnym, tak mówić począł:

- Wielka człowieczeństwa boskiego Matko i Panno! Ja, Jan Kazimierz, Twego Syna, Króla królów i Pana mojego, i Twoim zmiłowaniem się król, do Twych najświętszych stóp przychodząc tę oto konfederację czynię: Ciebie za Patronkę moją i państwa mego Królową dzisiaj obieram. Mnie, Królestwo moje Polskie Wielkie Księstwo Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Inflanckie i Czernihowskie, wojsko obojga narodów i pospólstwo wszystkie Twojej osobliwej opiece i obronie polecam-Twojej pomocy i miłosierdzia w teraźniejszym utrapieniu królestwa mego przeciwko nieprzyjaciołom pokornie żebrzę...

Tu padł król na kolana i milczał chwilę, w kościele cisza ciągle trwała śmiertelna, więc wstawszy tak dalej mówił:

- A że wielkimi Twymi dobrodziejstwy zniewolony przymuszony jestem z narodem polskim do nowego i gorącego Tobie służenia obowiązku, obiecuję Tobie, moim, ministrów, senatorów, szlachty i pospólstwa imieniem. Synowi Twemu Jezusowi Chrystusowi, Zbawicielowi naszemu, cześć i chwałę przez wszystkie krainy królestwa polskiego rozszerzać, czynić wolą, że gdy za zlitowaniem Syna Twego otrzymam wiktorię nad Szwedem, będę się starał, aby rocznica w państwie mym odprawiała się solennie do skończenia świata rozpamiętywaniem łaski boskiej i Twojej, Panno Przeczysta!

Tu znów przerwał i klęknął. W kościele uczynił się szmer, lecą głos królewski wnet go uciszył i choć drżał teraz skruchą, wzruszeniem, tak dalej mówił jeszcze donośniej:

- A że z wielkim żalem serca mego uznaję, dla jęczenia w opresji ubogiego pospólstwa oraczów, przez żołnierstwo uciemiężonego, od Boga mego sprawiedliwą karę przez siedm lat w królestwie moim różnymi plagami trapiącą nad wszystkich ponoszę, obowiązuję się, iż po uczynionym pokoju starać się będę ze stanami Rzeczypospolitej usilnie, ażeby odtąd utrapione pospólstwo wolne było od wszelkiego okrucieństwa, w czym, Matko Miłosierdzia, Królowo i Pani moja, jakoś mnie natchnęła do uczynienia tego wotum, abyś łaską miłosierdzia u Syna Twego uprosiła mi pomoc do wypełnienia tego, co obiecuję.

cyt. wg: Śluby Lwowskie Jana Kazimierza
Henryk Sienkiewicz - "Potop" t.II. rozdział 30 źródło

cyt. wg: „Jan Kazimierz” Lechoń Jan źródło

- 1656 r.: Śluby Lwowskie króla Jana Kazimierza

- 1658 r.: Unia Hadziadzka – projekt Polski z trzech członów: Polski, Litwy, Rusi

- 1661 r.: król Jan Kazimierz wydaje dekret powołania pierwszej uczelni wyższej we Lwowie uznawanej za uniwersytet

- 1683 r.: zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem

- XVII/XVIII w.: rozkwit sztuk i nauk wszelakich we Lwowie i Rzeczpospolitej Wielu Narodów. Historyczne znaczenie Rzeczpospolitej w Europie. Równocześnie toczyły się wewnętrzne i zewnętrzne procesy destrukcyjne, które doprowadziły do rozbiorów w XVIII w.

- XVIII w.: w epoce rozbiorów Lwów stopniowo pełnił rolę stolicy austriackiej Galicji

- 1717 r.: rozwój sztuki tworzenia i kolekcjonowania medali we Lwowie

- 1764 r.: Ignacy Krasicki ukończył szkołę i Kolegium Jezuickie we Lwowie

- 1764 r.: Ignacy Krasicki wybrany na kustosza katedralnego

- 1759 r. uroczyste otwarcie Akademii Lwowskiej i pierwsze doktoraty: Franciszek Karpiński i Grzegorz Piramowicz

- 1792 r. pierwsze wykonanie Pieśni Nabożnych Franciszka Karpińskiego w starym kościele farnym w Białymstoku oraz druk piesni u OO.Bazylianow w Supraślu

- 1784-1805: obniżono rangę Uniwersytetu do pozycji liceum

- 1809 r.: Księstwo Warszawskie

- 1811 r.: założenie pierwszej gazety lwowskiej

- 1817 r.: powstaje Zakład im. Ossolińskich, próba ponownego powołania uczelni o randze uniwersytetu

- 1827 r.: otwarcie muzeum im. Lubomirskich

- 1842 r.: zbudowanie i otwarcie Teatr u Skarbkowskiego – największego teatru w Europie

- 1853 r.: Ignacy Łukasiewicz konstruuje we Lwowie lampę naftową

- 1857 r.: fundacja Biblioteki Baworowskich

- 1861 r.: Galicja uzyskuje autonomię, organy władzy umiesz czone są we Lwowie

- 1864 r.: Lwów przyłączony do europejskiej sieci kolejowej

- 1871 r.: polonizacja Uniwersytetu, powstają też 2 polskie licea

- 1871 r.: Jan Kasprowicz pierwszym polskim rektorem Uniwersytetu

2. Dziedzictwo materialne i duchowe

1871 r. – polonizacja Uniwersytetu Jana Kazimierza. Profesorem i Rektorem UJK zostaje Jan Kasprowicz, wybitny poeta i tłumacz

1880 r. – powstaje jedna z pierwszych w Europie linia tramwajowa (od 1894 r. elektryczna). Rozwój szkolnictwa technicznego – powstaje Politechnika, Akademia Rolnicza, Akademia Techniczna i inne.

1868 r. – powstaje organizacja kultury ukraińskiej PROŚWITA

1896 r. – Rada królewskiego stołecznego miasta Lwowa zakłada Teatr Miejski

1897-1900 – Budowa Lwowskiego Narodowego Akademickiego Teatru Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej

1894-1914 – rozwój administracyjny i urbanistyczny miasta pod kierunkiem Prezydentów: Nałęcz-Małachowskiego, Michalskiego i Ciuchcińskiego

1894 r. – Powszechna Wystawa Krajowa

przełom XIX-XXw - we Lwowie krzyżują się światowe nuty sztuki i lieratury: naturalizm, ekspresonizm, impresjonizm, formizm, symbolizm

1895 r. – początki filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej pod kierunkiem prof. Kazimierza Twardowskiego

1869 r. – rocznica Unii Lubelskiej - powstaje Park Wysoki Zamek i Kopiec Unii  (do 1900/1903r.)

1903 r. – otwarcie miejskiego teatru

1908 r. – założenie tajnego Związku Walki Czynnej pod kierunkiem Kazimierza Sosnkowskiego, późniejszego generała

1910 r. – założenie Związku Strzeleckiego „Strzelec”

1914-1915 – Lwów pod okupacją rosyjską

1915 r. – powrót Austriaków do Lwowa

1918 r. – pokój w Brześciu przyznaje Lwów Ukrainie, proklamacja Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (1 listopada)

1918r. – R. Ingarden broni doktoratu na Uniw. w Getyndze u Prof. E. Husserla. Następnie jest profesorem we Lwowie, Toruniu i Krakowie

1919 r. – Lwów wraca do Polski

1921 r. – początek prac rozbudowy Cmentarza Łyczakowskiego w celu upamiętnienia bohaterstwa Obrońców Lwowa (tzw. Orląt Lwowskich)

1920/21 – 1944 – powstanie Instytutu Badań nad Tyfusem Plamistym i wirusologią pod kierunkiem prof. Rudolfa Weigla. Prof. R. Weigiel jest twórcą szczepionki przeciwko tyfusowi

1925 r. – powstaje Polskie Radio w Warszawie

1929/30 r. powstaje rozgłośnia regionalna Radio Lwów

1929 r. wychodzi pierwszy numer Studia Mathematica – organ Lwowskiej Szkoły Matematycznej (S. Banach, H. Steinhaus, S. Ulam, Mazur)

1929 r. – powstaje grupa artystyczna Artes

1930 - Leon Chwistek zostaje profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza

1930-1939 – Wesoła Lwowska Fala (Szczepcio i Tońcio). Zespół Lwowskiej Fali działał jeszcze długo za granicą we współpracy z Rozgłośnią Wolna Europa i M.Hemarem

1939 r. (22 września) – wkroczenie wojsk radzieckich do Lwowa

1941 r. (30 czerwca) – początek okupacji niemieckiej

1941 r. (3-4 lipca) – śmierć profesorów uczelni lwowskich

1944 r. – początek ukraińskiego Uniwersytetu im. Iwana Franki

1945 r. – Europa w cieniu Jałty (konferencja w Jałcie: 4-11 lutego)

1945 r. – pracownicy Uniwersytetu Jana Kazimierza przenoszą się głównie do Wrocławia i innych miast na terenie Polski, przeniesienie Zakładu im. Ossolińskich (Ossolineum) do Wrocławia

1991 r. – rozkwit Uniwersytetu we Lwowie i współpraca z uniwersytetami na świecie

1991-2003 – wrocławskie Ossolineum oraz Uniwersytet Wrocławski uzyskują prawo opracowania swoich dawnych zbiorów pozostawionych w Bibliotece im. Stefanyka (dawne Ossolineum)

2006 r. – Ossolineum rozwija się we Wrocławiu, uruchomiono delegaturę Ossolineum w gmachu byłej Biblioteki Baworowskich we Lwowie

2010 r. – trwają negocjacje polsko-ukraińskie w sprawie rewindykacji zbiorów Ossolineum

2022 r. – od tego czasu zbiory Ossolineum oraz inne zbiory, które pozostały na Ukrainie są pokazywane w Polsce

Od 1946 r. do dziś trwa współpraca polsko-ukraińska w sprawie ratowania zbiorów dawnej Polski Jagiellonów

Śluby lwowskie Jana Kazimierza, fragment obrazu Jana Matejki

Herb miasta Lwów w czasach II RP

Obecne g odło Uniwersytetu Lwowskiego

Uniwersytet lwowski

Teatr Skarbkowski, około 1840

W ciemnosmreczyńskich skał zwaliska,
Gdzie pawiookie drzemią stawy,
Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy
Na plamy szarych złomów ciska.

…

Cisza... O liście wiatr nie trąca,
A tylko limba próchniejąca
Spoczywa obok krzaku róży.

cyt. wg: "Krzak dzikiej róży w ciemnych smreczynach"
Jan Kasprowicz (ur. 1860, zm. 1926), źródło

Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej wg. Projektu prof. Zygmunt Gorgolewskiego

Szczepko i Tońko. Djalogi radjowe z "Wesołej Lwowskiej Fali"

Polichromie Jana Henryka Rosena: Ustanowienie Najświętszego Sakramentu

Polichromie Jana Henryka Rosena: Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela

Jan Matejko Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem

jeden z 11 obrazów namalowanych przez uczniów Jana Matejki według jego szkiców dla Politechniki Lwowskiej opis

3. Lwowska Szkoła Matematyczna – kontynuacja

1911~1943 r. - Spotkania w kawiarni Szkockiej we Lwowie, powstaje tamże Księga Szkocka

Nowa Księga Szkocka zawiera późniejszejsze zapisy z Polski i USA

Banach umiera, Steinhaus i Mazur pracują we Wrocławiu, Ulam pracuje w USA nad bombą atomową

W 1948 r. wychodzi nr 10 Studia Mathematica. S. Mazur robi karierę pomagając w sprawach wydawniczych

1953 r. – Ulam pracuje nad skonstruowaniem bomby wodorowej

1960 r. – Ulam przedstawia Prezydentowi USA JFK projekt wysłania człowieka na księżyc

1969 r. (15 lipca) – Neil Armstrong jako pierwszy człowiek ląduje na księżycu

1976 r. – wychodzą Przygody Matematyka Ulama wydane w USA i w Polsce

1980 r. – ukazuje się Słownik Racjonalny Steinhausa, a Kalejdoskop Matematyczny tłumaczony na 40 języków

4. Lwów i Uniwersytet Jana Kazimierza – źródła i dziedzictwo

- 1608–1661 Kolegium Jezuickie

- 1661–1758 Akademia Jezuicka

- 1758–1773 Akademia Lwowska

- 1784–1805 Uniwersytet Józefiński

- 1805–1817 Liceum Lwowskie

- 1817–1918 Uniwersytet Franciszkański

- 1919–1939 Uniwersytet Jana Kazimierza

- 1940–1941 Uniwersytet im. Iwana Franki

- 1941–1944 Podziemny Uniwersytet Jana Kazimierza

- od 1944 Uniwersytet Iwana Franki

Testament

cyt. wg: "Testament ", Taras Szewczenko
Tłumaczenie: Bohdan Łepka
źródło

Testament mój
(fragment)

cyt. wg: Testament mój
Juliusz Słowacki źródło

Moja wierna mowo (fragment)

Moja wierna mowo,
może to jednak ja muszę ciebie ratować.
Więc będę dalej stawiać przed tobą miseczki z kolorami
jasnymi i czystymi jeżeli to możliwe,
bo w nieszczęściu potrzebny jakiś ład czy piękno.

cyt. wg:
Miłosz, antologia osobista, Kraków, 1998r.
Czesław Miłosz

5. Bibliografia

- Kazimierz Ajdukiewicz, Język i poznanie. Wybór pism T.1, T2, PWN, r.1985

- Szymon Askenazy, Dzieła, (Rosja – Polska 1815–1830), wolnelektury.pl

- red. Anna Brozek, red. Alicja Chybińska, Fenomen szkoły Lwowsko-Warszawskiej, Wydawnictwo Academicon, r. 2016

- Leon Chwistek, Dzieła, polona.pl

- Norman Davies, Europa, Oxford University Press, r.1996

- Norman Davies, Polska – Boże Igrzysko, Świat Książki, r.2006

- Andrzej Dylewski, Lwów, Seria Miasta Marzeń, Mediaprofit, r.2009

- Aleksander Fredro, Śluby panieńskie, r.1823

- Filozoficzne Archiwum Lwowskie w Warszawie (1887-1939), fal.filozofia.uw.edu.pl

- Artur Grottger, Polonia, r.1863

- Artur Grottger, Lithuania, r.1864–1866

- Seweryn Goszczyński, Poezje , polona.pl

- Marian Hemar, Dzieła , polona.pl

- Marian Hemar, Dom jest daleko, Polska wciąż jest blisko: wybór wierszy i piosenek; Warszawa; Świat Książki, r.2000

- Marcin Hermanowski,  Radiofonia w Polsce. Zapis dziejów, r.2018

- Zbigniew Herbert, 89 wierszy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, r.1998

- Wacław Iwaszkiewicz, Dzieła, r.2000 , polona.pl

- Franciszek Karpiński, Dzieła, r.1806, wolnelektury.pl

- Kurzowa Zofia, Polszczyzna Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich do 1939 roku, PWN, r.1983

- Grzegorz Piramowicz, Dzieła, wolnelektury.pl

- Stefan Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, r.1996

czuwaj – kiedy światło na górach daje znak – wstań i idź
dopóki krew obraca w piersi twoją ciemną gwiazdę

powtarzaj stare zaklęcia ludzkości bajki i legendy
bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz
powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem
jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku

a nagrodzą cię za to tym co mają pod ręką
chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku

idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek
do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda
obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów

Bądź wierny Idź

cyt. wg: Zbigniew Herbert, Wiersze zebrane, opracowanie edytorskie R. Krynicki, Wydawnictwo a5, Kraków 2008, s. 439-440.

Kilka słów o Metodzie napiszemy wkrótce...